مُحَرََّم به معنای حرام شده و تحریم آمده است. آنچه خدای تعالی بر بندگان حرام کرده است. مُحَرََّم نخستین ماه از ماه های دوازده گانه قمری:( مُحَرََّم ، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاول، جمادی الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذیقعده و ذیحجه) و یکی از ماه های حرام (رجب، شوال، ذیقعده و ذیحجه) است که در دوران جاهلیت و نیز در اسلام، جنگ در آن تحریم شده بود. بعضی از مفسران قرآن، تحریم جنگ در این چهار ماه را از زمان حضرت ابراهیم علیه السلام می دانند. در عصر جاهلیت نیز این قانون به عنوان یک سنت به قوت خود باقی بود؛ هر چند آنها طبق میل خود، گاهی جای این ماه ها را تغییر می دادند، ولی در اسلام همواره ثابت و غیر قابل تغییر شد. 

محرم، ماه حزن و اندوه و عزاداری شیعیان در شهادت حضرت امام حسین علیه السلام است. در ماه محرم بود که وی وارد سرزمین کربلا شد، و در دهمین روز این ماه معروف به عاشورا به همراه 72 از یاران باوفایش به شهادت رسیدند. امام زین العابدین(علیه السلام) نیز، در روز بیست و پنجم همین ماه شهید شدند. 

اعمال شب اول ماه محرم 
 

1ـ نماز: این شب چند نماز دارد که یکی از آنها به شرح ذیل است: 
دو رکعت، که در هر رکعت بعد از حمد یازده مرتبه سوره توحید خوانده شود. 
در فضیلت این نماز چنین آمده است: 
«خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیّت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است.»( بحارالانوار، ج 98، ص 333) 
2ـ احیای این شب.( مصباح المتهجد، ص 783) 
3ـ نیایش و دعا.( بحارالانوار، ج 98، ص 324) 

روز اول محرم 
 

دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد: 
«اللّهم انت الاله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان و القوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»( بحارالانوار، ج 98، ص 334)؛ بارالها! تو خدای قدیم و جاودانی و این سال، سال نو است، از تو می خواهم که مرا در این سال از شیطان حفظ کنی و بر نفس اماره (راهنمایی کننده) به بدی پیروز سازی. 

روز دوم محرم 
 

در چنین روزی کاروان امام حسین(علیه السلام) در سال 61 ه‍ .ق وارد سرزمین کربلا شد و با ممانعت لشکر حرّ مجبور به توقّف در آنجا گردید.( فرهنگ عاشورا، ص 406) 

روز سوم محرم 
 

از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده است: 
«هر کس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند.» (وسائل الشیعه، ج 10 ص 470) 
در آن روز سپاه عمر بن سعد وارد کربلا شد. 

روز چهارم محرم 
 

بی نتیجه بودن مذاکره حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)، با عمر بن سعد برای وادار کردن لشکر وی به ترک جنگ و دعوت او و لشکرش جهت ملحق شدن به سپاه اسلام. 

روز هفتم محرم 
 

روزه گرفتن مستحب است. 

روز نهم محرم 
 

تاسوعای حسینی، روز محاصره امام حسین(علیه السلام) و اصحابش در سرزمین کربلا توسط سپاه شمر. 
( وسائل الشیعه، ج 7، ص 339) 

اعمال شب عاشورا 
 

1ـ چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آنها چنین است: 
چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره حمد، 50 بار سوره توحید خوانده می شود. پس از پایان نماز، 70 بار «سبحان الله والحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر ولا حول ولا قوة الاّ بالله العلیّ العظیم» خوانده شود.( وسائل الشیعه، ج 7، ص295) 
2ـ احیای این شب کنار قبر امام حسین(علیه السلام).( بحارالانوار، ج 98، ص 340) 
3ـ دعا و نیایش. (بحارالانوار ، ج 98، ص338) 

روز عاشورا 
 

1ـ عزاداری بر امام حسین(علیه السلام) و شهدای کربلا، در این مورد از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است: 
هر کس کار و کوشش را در این روز، رها کند ، خداوند خواسته هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد. (بحارالانوار، ج 98، ص 43، حدیث 5) 
2ـ زیارت امام حسین(علیه السلام).( کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5 و 6) 
3ـ روزه گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه، تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 338، حدیث 7.) 
4ـ آب دادن به زائران امام حسین(علیه السلام).( کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5.) 
5ـ خواندن سوره توحید هزار مرتبه.( وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 8.) 
6ـ خواندن زیارت عاشورا. (کامل الزیارات، ص 174.) 
7ـ گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین(علیه السلام).»( مفاتیح الجنان، ص 298.) 

روز دوازدهم محرم 
 

ورود کاروان اسیران کربلا به کوفه و شهادت حضرت سجاد(علیه السلام) در سال 94 ه‍ .ق. 

روز بیست و یکم محرم 
 

1ـ روزه این روز مطلوب است. (بحارالانوار، ج 98، ص 345، حدیث 1.)