روش تدریس اکتشافی؛ از دیگر روش های تدریس آموزش ابتدایی

 

به صورت کلی مقصود از روش اکتشافی در تدریس و یادگیری، هر گونه موقعیت و فرصتی است که معلم ایجاد می‌کند و طبق آن دانش‌آموزان به صورت فردی یا گروهی و با کمک مراحل کشف موضوع یا حل مسئله، در فرایند یادگیری شرکت می‌کنند.

در روش‌های اکتشافی، ایجاد زمینه‌ی یادگیریِ دانش‌آموز هدف است؛ به شکلی که تا حد ممکن زمینه‌ی یادگیری مستقل او فراهم شود، بتواند سهم عمده‌ای در یادگیری به دست آورد و مفهوم، اصول، مراحل و فرایند یا دیگر مقاصد موضوع آموزشی را کشف و درک کند.

در روش تدریس اکتشافی معلم دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا با محیط خود به تعامل بپردازند و با تحقیق، تفکر و دستکاری اشیا، روابط بین پدیده‌ها را کشف کنند و به جای حفظ اطلاعات، به درک درستی از موضوع برسند.

 

در این روش معلم باید ابتدا اصول و روش‌های حل مسأله را با کمک روش تدریس سخنرانی به شاگردان آموزش داده باشد. پس از آن یک موقعیت سؤال برانگیز برای آن‌ها طراحی می‌شود. این موقعیت باید از طریق معلم به دانش‌آموزان ارائه شود. سپس نوبت به شاگردان می‌رسد تا اطلاعات را تحلیل کرده و روابط را کشف کنند. در نهایت معلم دستاوردهای دانش‌آموزان را بررسی می‌کند و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهد.

 

در روش تدریس معلم ابتدایی به شکل اکتشافی، معلم بیشتر نقش راهنما را دارد اما اینکه این راهنمایی‌ها در چه سطحی باشد، بستگی به توانایی‌های دانش‌‌آموز، درس مورد نظر و سطح دشواری مسئله دارد.

استفاده از این روش باعث می‌شود که موضوعات درسی قابل فهم‌تر شوند و دانش‌آموزان به سطوح بالاتر دانش دست پیدا کنند. اما به طور کلی استفاده از روش اکتشافی برای دانش‌آموزان مقاطع پایین مانند ابتدایی و متوسطه اول باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد. چرا که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند به کشف دانش بپردازند.

روش تدریس اکتشافی متکی بر حدسیات، پیش بینی‌ها و آزمون و خطا است و در آن دانش آموز بیشتر از اینکه از درک انتزاعی خود استفاده کند،‌ بر احساسات و ادراک خود تکیه کرده است.

بنابراین این روش به دلیل کاربرد کم تفکر انتزاعی چندان در درس‌هایی مثل ریاضی که نیاز به تفکر انتزاعی و ذهنی دارد، موثر نیست. اما چون بر ادراک و حواس دانش‌آموز استوار است، می‌تواند برای روش تدریس علوم مقطع ابتدایی، مناسب باشد.

روش تدریس مشارکتی؛ روش تدریس ابتدایی مناسب برای رشد تفکر انتقادی شاگرد

بر اساس کتاب روانشناسی یادگیری دکتر فریبرز درتاج، یادگیری مشارکتی زمانی رخ می‌دهد که دانش آموزان با شرکت در گروه‌های کوچک در دستیابی به اهداف یادگیری به یکدیگر کمک کنند.

در روش تدریس مشارکتی، دانش‌آموزان در قالب گروه‌های کوچک با تشویق معلم نسبت به توانایی‌هایی که دارند، با یکدیگر در مورد یک مسئله یا موضوع همکاری می‌کنند.

حل مسئله‌های ریاضی، انجام آزمایشات علمی و اجرای طرح‌های نمایشی کوتاه، تنها چند نمونه از نحوه یادگیری مشارکتی در درس‌های مختلف است.